Cymharu Cymru a’r Alban

Y ddadl fawr ar y teledu, y wasg ac ar wê nawr yw am refferendwm annibyniaeth yr Alban. Mae gan bawb ei farn, ac mae’r ddwy ochr yn dadlau mai nhw sydd yn iawn – a bydd yr Alban yn well yn ei dwylo nhw.

Yn sgil hyn wrth gwrs, mae’r sgwrs yma yn symud ymlaen i annibyniaeth Cymru. Os yw’r Alban yn llwyddiannus, ydi hyn yn golygu mae ni fydd nesaf. Fedrwn ni ddilyn esiampl yr Alban? – ta ydi’r sialensiau sydd yn wynebu’r Alban yn wahanol i be fysa’n wynebu ni?
O ran diddordeb, es i ati i ddefnyddio’r ffigyrau sydd ar gael i weld pa mor debyg (neu annhebyg) yw’r ddwy wlad.

Dwi wedi cymryd ffigyrau Cymru a’r Alban o wefannau ONS, NOMIS a StatsCymru a’u cymharu gyda’i gilydd.

(Er gwybodaeth – dwi o blaid annibyniaeth i’r Alban, a dwi’n gobeithio un diwrnod bydd Cymru hefyd yn annibynnol. Serch hynny – dwi wedi trio cyfleu’r wybodaeth yma heb unrhyw ffafriaeth naill ffordd)

Daearyddiaeth

Y gwahaniaeth mwyaf amlwg rhwng y ddwy wlad yw ei maint. Mae’r Alban bron iawn yn bedair gwaith mwy na Chymru o ran arwynebedd, gyda 78,387km2 i gymharu â 20,761km2 i Gymru.

Cymru vs Alban

Er y gwahaniaeth mawr mewn arwynebedd – os nawn ni gyfrifo’r dwysedd poblogaeth (h.y faint o bobl sydd yn byw ymhob km sgwâr) da ni’n gweld fod Cymru dipyn mwy dwys na’r Alban – sy’n gwneud synnwyr wrth feddwl am yr ardaloedd mynyddig ac anial sydd yn yr Alban, gyda phoblogaethau bychan iawn. Mae’r graff isod yn dangos y ffigyrau:

Poblogaeth

Yn ôl y cyfrifiad 2011, mae poblogaeth Cymru tua 3.1 Miliwn, i’w gymharu â phoblogaeth mwy o 5.3 Miliwn yn yr Alban.

Wrth edrych ar batrwm oedrannau’r boblogaeth yn ddwy wlad, mi wnawn ni edrych ar y canran yn hytrach na’r nifer – mae hyn yn gwneud y gymhariaeth yn haws.

Er gwahaniaethau bychain – mae’n ddiddorol gweld pa mor agos yw siâp poblogaeth y ddwy wlad.

Fel mae’r graff yn dangos, mae gan Yr Alban ganran uwch o boblogaeth rhwng 25-44. Mae Cymru yn cynnwys canran fwy o bobl ifanc 0 – 24 a henoed dros 65.

Iaith

Fel da ni gyd yn ymwybodol – mae’r iaith Gymraeg yma dan warchae, gyda ffigyrau nifer sy’n siarad Cymraeg yn gostwng yn ôl y cyfrifiad olaf. Er hyn – mae’r sefyllfa iaith yn Yr Alban yn dipyn mwy trist.

Dim ond ychydig dros 1% o’r boblogaeth sy’n siarad Gaeleg yn Yr Alban – i’w gymharu â dros 18% yn siared Cymraeg yma yng Nghymru. Rhaid i mi gyfaddef, dwi’m yn deall digon am hanes yr iaith Gaeleg i wybod os oes ymgyrch wedi bod i gadw’r iaith, neu gynyddu’r nifer o siaradwyr. Ond mae pethau yn edrych yn ddu iawn.

Gwaith

Mae’r graff isod yn cymharu’r cyflog blynyddol ar gyfartaledd yn y ddwy wlad:

Mae Albanwyr yn derbyn cyflog sydd dros £1,800 y flwyddyn yn fwy na’r Cymry.

O ran diweithdra, mae 3.4% o Albanwyr ar Lwfans Ceisio Gwaith (Job Seekers Allowence) i gymharu gyda 4% o Gymru.

Mae’r graff isod yn dangos ym mha feusydd mae’r poblogaeth yn gweithio.

Mae’r graff yn dangos fod y Cymru ar y blaen o’r Alban yn y meysydd Cynhyrchu ac Addysg, ond bod yr Alban yn ennill yn y meysydd Gwyddonol/Technegol a Gweinyddol/Cefnogol. (mae gan Yr Alban “Silicon Glen” o gwmnïau technoleg Linc).

 Addysg

Mae’r graff isod yn dangos sut mae’r ddwy wlad yn cymharu o ran addysg

Mae Cymru i weld yn perfformio’n dipyn gwell na’r Alban, gyda llai o blant heb yn gadael ysgol heb gymwysterau a mwy yn mynd ymlaen i ennill cymwysterau uwch.

Allforio

Yn olaf – nawn ni edrych ar y ffigyrau allforio i’r ddwy wlad. Mae’r ffigyrau yma i eitemau sydd wedi cael ei allforio i wledydd tu allan i’r DU. Am ryw reswm – dyw’r ffigyrau am olew crai o Fôr y Gogledd ddim yn rhan o ffigyrau’r Alban – dim ond y DU i gyd, felly dwi wedi gorfod ei gadael nhw allan).

Dwi wrth fy modd hefo’r ffigwr uchel sydd yn deillio o’r Alban yn allforio wisgi – mae adran alcohol a baco nhw dros 20% yn fwy na ni yma!

O ran Cymru – da ni ar y blaen yn yr adran Mwynau a Thanwydd. (eto – rhaid cofio bod olew crai ddim yn rhan o hyn) a pheirianneg.

Canlyniad

Dim ond ryw drosolwg fras o’r ddwy wlad dwi wedi cynnwys yma. Dyw ffigyrau fel hyn ddim yn gallu disgrifio naws, ysbryd a chymeriad gwlad a’i phobl.

Da ni’n rhannu’r un fath o boblogaeth o ran oedran, er bod y niferoedd yn fwy yn yr Alban. Mae’r rhaniad gwaith hefyd yn debyg iawn – gyda’r un fath o ganrannau yn gweithio yn yr un meysydd yn y ddwy wlad (gydag ambell eithriad fel swyddi technegol yr Alban ac Addysg yng Nghymru).

Ond, mae ‘na hefyd wahaniaethau mawr. Heblaw am y gwahaniaeth arwynebedd amlwg, mae’r sefyllfa iaith Gaeleg yn yr Alban yn druenus. Mae Cymru hefyd i weld yn gwneud dipyn gwell mewn addysg. Mae patrymau allforio’r ddwy wlad yn wahanol hefyd, gyda wisgi’r Alban yn cyfrannu’n sylweddol!

Yn fy marn i felly, camsyniad felly fysa ddefnyddio’r Alban fel rhyw fath o “Blueprint” annibyniaeth. Mae’r gwahaniaethau yn rhu niferus, a felly bydd dadleon a sialensau newydd yn codi mewn annibyniaeth i Gymru.

Hwyl am y tro

Dafydd